Problemi i popullsisë shqiptare që banon në Jugosllavi

Problemi i Kosovës, i krahinave të Dibrës, të Strugës, të Gostivarit, të Tetovës etj., në Republikën e Maqedonisë dhe i shqiptarëve në Malin e Zi për ne qëndron gjithmonë në rend të ditës.

Padrejtësia e madhe që i është bërë Shqipërisë nga Porta e Lartë Osmane, nga Perandoria Cariste Ruse, nga Perandoria Prusiane, nga ajo Austro-Hungareze dhe nga fuqitë e tjera kapitaliste evropiane është evidente. Kjo është një plagë e hapët, e cila do të vijë duke u malcuar, është një padrejtësi flagrante e imperialistëve dhe e shovinistëve serbo-malazez.

Deri tash problemin e vëllezërve tanë shqiptarë që jetojnë në trojet e veta shekullore në Jugosllavi, problemin e tokave shqiptare që u ndanë nga mëmëdheu dhe iu dhanë haraç Serbisë dhe Malit të Zi, ne, komunistët shqiptarë, e kemi trajtuar kurdoherë në rrugë marksiste-leniniste dhe kështu do ta trajtojmë edhe në të ardhmen.

Gjatë Luftës Nacionalçlirimtare ne nuk e shtruam çështjen nacionale në Kosovë dhe në viset e tjera shqiptare në Maqedoni dhe në Mal të Zi të Jugosllavisë së vjetër, të kralit serb. Këtë për arsye se të dy popujt tanë qenë ngritur në luftë kundër të njëjtit armik, u rreshtuan në koalicionin e madh antifashist dhe u mbështetën te Bashkimi Sovjetik dhe te Stalini. Prandaj në atë kohë nuk vihej aspak problemi i çështjes së popullsisë dhe i tokave shqiptare në Jugosllavi. Atëherë shtrohej problemi që të ngriheshin në luftë tok me ne kosovarët dhe shqiptarët e viseve tona në Jugosllavi. Pastaj, e drejta e vetëvendosjes duhej t’u jepej të gjitha kombësive në mes të të cilave edhe asaj shqiptare që përfshihej në shtetin jugosllav. Kështu vepruam ne në atë kohë dhe kjo ishte një rrugë e drejtë. Gjatë kohës së Luftës Nacionalçlirimtare ne bashkëpunuam me komunistët e me partizanët jugosllavë dhe pasi çliruam atdheun tonë, Shqipërinë, nga nazifashistët u dhamë urdhër divizioneve tona që të kalonin dhe ato kaluan në Kosovë, në Maqedoni dhe në Mal të Zi për t'i çliruar këto vende, në bashkëpunim me partizanët jugosllavë.

Forcat tona Nacionalçlirimtare arritën tej Vishegradit, deri në Bosnjë dhe në Hercegovinë. Ne shkuam atje me mendime të pastra dhe të qarta, kurse jugosllavët, edhe pse quheshin komunistë dhe në atë kohë ne besonim se ishin të tillë, nën pretekstin se gjoja luftonin elementët ballistë, morën masa dhe vranë mjaft njerëz nga popullsia shqiptare në Kosovë, në Maqedoni, po kështu edhe në Mal të Zi.

Gjatë kohës së Luftës së Dytë Botërore, Italia fashiste, pas sulmit hitlerian mbi Jugosllavinë, shpalli "Shqipërinë e madhe", domethënë gjithë trojet e Shqipërisë, të banuara nga shqiptarët, ajo i bashkoi me Shqipërinë. Ne e luftuam këtë veprim me karakter imperialist, antishqiptar, shtypës, skllavërues, e luftuam, gjithashtu, demagogjinë nacionaliste dhe fashiste të regjimit musolinian të Mustafa Krujës, të Shefqet Vërlacit dhe të të gjithë kuislingëve të tjerë që erdhën më vonë e që bashkëpunuan me italianët dhe me gjermanët. Kjo çështje s'kishte të bënte aspak me qëndrimet politike dhe ideologjike të Partisë sonë. Lufta jonë ndoqi në këtë drejtim rrugën e vërtetë të çlirimit në bazë të aspiratave të popullit shqiptar, të ndjenjave të thella antifashiste çlirimtare dhe internacionaliste në bashkëpunim me popujt e Jugosllavisë dhe me popullin grek që luftonin, si dhe me aleatët sovjeto-anglo-­amerikanë.

Pas Çlirimit të Shqipërisë dhe të Jugosllavisë, prapë gëndrimi i Partisë sonë ishte i drejtë. Ne i tërhoqëm forcat tona ushtarake nga Kosova, nga Dibra dhe nga Mali i Zi, nga Bosnja e Hercegovina. Gjithë partizanët shqiptarë u kthyen në Shqipëri dhe bashkëpunimi ynë i sinqertë me jugosllavët, flas nga ana jonë, filloi të futej në një rrugë pak a shumë të drejtë, megjithëse shikonim qëndrime e veprime që nuk na dukeshm shumë të drejta, por këto ua vinim moskuptimit ose sjelljeve jokorrekte të individëve të ndryshëm dhe jo të udhëheqjes jugosllave. Në të vërtetë doli se çështja nuk ishte kështu. Më vonë u kuptua se Tito ishte një shovinist, dhe antishqiptar. Qëllimi i tij nuk ishte t'i jepte Shqipërisë tokat e grabitura nga Serbia, nga Maqedonia e Mali i Zi, por ta fuste edhe vetë Shqipërisë në Federatën Jugosllave si një republikë të saj të shtatë.

I tillë ishte qëndrimi ynë pas Çlirimit për këtë problem dhe jam i bindur se ky qëndrim nga ana jonë ishte i drejtë. Edhe Bashkimi Sovjetik dhe Stalini, që nuk i njihnin akoma në atë kohë se ç'ishin Titoja dhe titistët dhe që pak e njihnin edhe Shqipërisë, si u duk, nuk mendonin ndryshe, se nuk bënë asnjë vërejtje, asnjë sugjerim.

Pas demaskimit të titizmit situata ndryshoi krejtësisht. Ndryshuan, duke u sqaruar çdo ditë e më mirë, pikëpamjet tona politike për Federatën Jugosllave në përgjithësi, si dhe për udhëheqjen e Partisë Komuniste Jugosllave dhe për çështjen e shqiptarëve dhe të tokave të tyre, që ishin përfshirë padrejtësisht në Federatën Jugosllave.

Natyrisht, gjithë qëndrimi ynë, që nga ajo datë dhe deri më sot, vazhdon të jetë i njëjtë.

Cili është ky qëndrim? Qëndrimi ynë ka qenë dhe është që vëllezërit tanë që jetojnë në Jugosllavi, në Kosovë, në Mal të Zi dhe në Maqedoni janë në vatrat e tyre, në tokat shqiptare. Këto toka janë grabitur nga serbomëdhenjtë, nga malazeztë me ndihmën e fuqive të mëdha imperialiste të asaj kohe. Ato prandaj i përkasin Shqipërisë. Ky ka genë dhe është mendimi ynë, mendimi i Partisë sonë dhe të tilla janë dëshirat e zjarrta të mbarë popullit shqiptar, të popullit të Kosovës, të popullit shqiptar të Malit të Zi dhe të Maqedonisë. Për këtë nuk ka asnjë fije dysbimi dhe këtë dëshirë nuk mund ta luajë as topi.

Por, duke i pasur të qartë këto objektiva, ne nuk kemi dashur të hyjmë dhe nuk do të hyjmë në konflikt të armatosur për çështjen e bashkimit me mëmëdheun të trojeve shqiptare nën Jugosllavinë. Në këto situata një veprim i tillë nuk mund të realizohet. Ai do të ishte i gabuar. Veç në luftën tonë kundër titizmit ne i kemi mbrojtur me vendosmëri të drejtat kombëtare, gjuhën, zakonet dhe doket e vëllezërve tanë që jetojnë në Jugosllavi, pse ata po merreshin nëpër këmbë njëlloj dhe po në atë mënyrë që kanë qenë marrë edhe nga serbomëdhenjtë, nga stërnipërit e knjaz Nikollës dhe të shovinistëve maqedonas.

Titoja, Rankoviçi, Tempoja, Dushani dhe gjithë banda e revizionistëve jugosllavë e kuptonte qartë se çështja shqiptare në Jugosllavi nuk mund të shlyhej. Nuk mund të mbulohej drita e diellit me shoshë, nuk mund të errësohej kjo dritë, nuk mund të shuheshin ndjenjat e patriotizmit kosovar. Prandaj titistët, duke u përpjekur që të ruanin maskën e një regjimi socialist dhe të partisë së tyre borgjeze si një parti gjoja marksiste-leniniste, vepronin me dy faqe. Nga njëra anë gjoja u jepnin shqiptarëve që banojnë në Jugosllavi të gjitha "të drejtat", dhe nga ana tjetër realizonin planin e serbomëdhenjve që konsistonte në zbatimin e gjenocidit kundër shqiptarëve. Ata filluan sistematikisht vrasjet, burgosjet e internimet e shqiptarëve në Goli Otok e gjetkë, si edhe shpërnguljen e tyre në masë për në Turqi.

Plani i serbomëdhenjve ishte që këtë etni shqiptare ta likuidonin, pse qëndronte si pykë në mbretërinë e tyre serbokroate. Dhe titistët, që ndiqnin po këto qëllime, për interesat e tyre shoviniste, këtë etni shqiptare të lidhur ngushtë nga gjaku, nga traditat dhe nga gjuha e ndanë në mes. Me një pjesë krijuan një krahinë gjoja autonome të Kosovës, kurse pjesën tjetër ia dhanë Maqedonisë për të krijuar kështu gjoja një shtet maqedonas. Me këtë ndarje titistët ndiqnin dy qëllime: e para, të dobësonin forcën e unitetit dhe të patriotizmit të shqiptarëve dhe rivendikimet e tyre ligjore për më shumë të drejta brenda federatës, por edhe për bashkimin me atdheun e tyre, me Shqipërinë socialiste dhe, e dyta, për të krijuar një shtet hibrid me shqiptarë, maqedonas dhe turq, gjoja si një pjesë e pandarë e Federatës Jugosllave por, në fakt, për të neutralizuar tendencat probullgare të maqedonasve.

Titistët duke i ndarë shqiptarët dhe duke ndjekur politikën grabitqare imperialiste të kralëve serbë, shpresonin që më vonë të bënin, siç po bëjnë, rivendikimin tokësor në drejtim të Maqedonisë së Egjeut deri në Selanik dhe të Maqedonisë Pirine dhe kështu të zmadhonin RF të Jugosllavisë në kurrizin e të tjerëve. Pra, tërë plani i titizmit ishte që Shqipërinë ta gllabëronte plotësisht në RF të Jugosllavisë. Në të njëjtën kohë ata kishin rivendikime edhe ndaj Greqisë, në Maqedoninë e Egjeut, kishin rivendikime edhe ndaj Bullgarisë, bile synonin të kalonin edhe më tej deri në Trieste dhe në Istria në kufirin me Italinë.

Të tilla ishin synimet ekspasioniste dhe imperialiste të këtij shteti pseudosocialist jugosllav. Këto ne i kuptuam që kur filloj prishja jonë me Jugosllavinë, që kur pamë se pikëpamjet e Titos dhe të shokëve të tij ishin pikëpamje shoviniste, fashiste.

Qëndrimi ynë në këto situata jo vetëm ka qenë i drejtë, pse e demaskuam këtë bandë renegatësh, por morëm haptazi në mbrojtje edhe vëllezërit tanë shqiptarë që jetonin në Jugosllavi. Ne ngritëm fuqishëm zërin tonë kundër persekutimit, kundër gjenocidit, kërkuam që shqiptarët e Jugosllavisë të kishin shkollat e tyre, të kishin të drejtë të ruanin zakonet, këngët, kulturën shqiptare dhe unitetin e tyre etnik. Këto të drejta ne i mbrojtëm politikisht, pa bërë ndërhyrje të ndonjë lloji tjetër në këtë çështje. Dhe mund të themi me siguri se mbrojtja që u bëmë ne vëllezërve tanë shqiptarë në Jugosllavi pati efektet e saj.

Ne pamë se Titoja, duke ndjekur një politikë aventurore, duke e hedhur poshtë maskën socialiste, duke e shëndruar PKJ në Lidhje të Komunistëve të Jugosllavisë, me një fjalë në një parti pa kockë, hyri në luftë me Bashkimin Sovjetik ai u mbështet plotësisht tek imperializmi amerikan dhe te kapitalizmi botëror, të Mot e ndihmuan Jugosllavinë fuqimisht dhe me të gjitha mjetet: ekonomike, luftarake, politike dhe Titoja u bë kështu vasali i tyre. Në këto metamorfoza prej kameleoni që vareshin nga dëshirat e imperializmit amerikan dhe të kapitalizmit botëror, Titoja ra në kontradita dhe në kundërshtime të ashpra me elementët ultrashovinistë dhe prosovjetikë, si me Rankoviçin, me Tempon dhe me shumë të tjerë si këta.

Në këto situata grupi i Tito-Kardelit, pasi likuidoi grupin e kryesuar nga Rankoviçi, likuidim në kuptimin që e shtyri atë në errësirë dhe jo me burgim dhe ndëshkim, atij i duhej të fuqizonte elementët e forcave antiserbe, pse vetë ishin prokroatë, prosllovenë. Një nga këto forca antiserbe ishin shqiptarët. Përveç asaj, duke u përpjekur që të fshihte krimet e bëra prej vetë Titos dhe prej Rankoviçit, si edhe për të gënjyer shqiptarët se me likuidimin e grupit të Rankoviçit po krijohej në Jugosllavi "një situatë e ndryshme në krahasim me përpara", grupi Tito-Kardel filloi gjoja t'i përkëdhelte veçanërisht shqiptarët e Kosovës, duke lëshuar pak frerin e tmerrshëm, litarin që u kishte lidhur për fyti, gjeti disa renegatë shqiptarë, i vuri këta në krye dhe u detyrua të hapte edhe disa shkolla, të botonte edhe disa gazeta për popullsinë shqiptare etj.

E gjithë kjo ishte një politikë dinake, me të cilën ishim të bindur se nuk do të mundnin të gënjenin dot shqiptarët që janë përfshirë në shtetin jugosllav. Shqiptarët e dinin mirë se ishte pikërisht ky grup, me Titon në krye, duke pasur në krahun e vet qoftë Rankoviçin, qoftë xhelatë të tjerë si ky, që e kishin vrarë e burgosur, që i kishin rrëmbyer tokat dhe nderin popullsisë shqiptare. Prandaj politika false dhe demagogjike e Beogradit asgjë nuk mund të ndryshojë në ndjenjat e shqiptarëve. Kjo ishte qartë një politikë shoviniste. Ne vazhduam ta demaskonim me të madhe këtë politikë shoviniste dhe mund të them se kontribuam në rritjen e rezistencës dhe për ruajtjen e kompaktësisë së shqiptarëve në viset shqiptare në Jugosllavi, ndihmuam që grupi i Titos, kundër vullnetit të tij, të detyrohej të bënte disa lëshime dhe deri vitet e parafundit të vendosnim edhe kontakte tregtare dhe kulturore me Kosovën si një krahinë autonome.

Për sa u përket marrëdhënieve me shqiptarët e Malit të Zi dhe me ata të Maqedonisë, mund të themi se titistët i kishin ngritur barrierat dhe vazhdonin t'i mbanin ato të ngritura kundër nesh, kundër kontakteve tona me vëllezërit shqiptarë në këto dy republika. Veçanërisht shqiptarët e Malit të Zi nuk kishin asnjë të drejtë as nga ato që gjoja fituan kosovarët në bazë të kushtetutës. Deri në vitet e fundit në Mal të Zi nuk kishte as shkolla, kurse në Maqedoni popullsia kishte disa të drejta, vetëm se rronin nën terrorin e egër të shovinistëve fashistë maqedonas. Edhe aktualisht ekziston një ndryshim i dukshëm në qëndrimin ndaj popullsisë shqiptare të Kosovës dhe asaj të Dibrës, të Strugës, të Gostivarit, të Tetovës etj., me një fjalë të të gjithë shqiptarëve në Maqedoni. Këta të fundit jo vetëm persekutohen, por edhe shpronësohen dhe në vendet e lëna bosh nga shqiptarët për shkak të këtyre shpronësimeve, sillen nga zona e Egjeut elementë maqedonas. Për të realizuar këtë politikë shpronësimi të shqiptarëve, autoritetet maqedonase financohen nga Beogradi, u jepen para maqedonasve që t'ua blejnë tokat shqiptarëve, u ndërtojnë shtëpi dhe u krijojnë komoditete të veçanta, me qëllim që të forcojnë, arbitrarisht e artificialisht në dëm të shqiptarëve pozitat e maqedonasve në mënyrë të alambikuar në këtë republikë hibride dhe të krijuar në format, në mënyrat dhe me idetë imperialiste të kohëve të kralëve serbë e malazez.

Jugosllavët e shohin se sa ditë që kalojnë, aq më tepër po zgjohet popullsia shqiptare që banon në tokat e veta në Jugosllavi. Kjo popullsi shqiptare, sidomos rinia, që ruan traditat e vjetra të gjyshërve e të stërgjyshërve të saj, që ruan dashurinë e zjarrtë për unitetin e kombit në një shtet të vetëm shqiptar socialist, për njësinë kombëtare, për njësimin e gjuhës së vet amtare, po zgjohet politikisht, po zgjohet ideologjikisht dhe shikon gjithnjë e më qartë greminën ku po shkon Jugosllavia e ku kërkon t'i tërheqë edhe shqiptarët. Prandaj në shqiptarët e Kosovës, të Maqedonisë dhe të Malit të Zi në forma të ndryshme rezistenca ka filluar të rritet, ashtu siç ka filluar të shtohet kundër tyre edhe shtrëngimi i litarit në fyt, siç kanë filluar të shtohen zinxhirët e Beogradit, presionet dhe kërcënimet e fashistëve jugosllavë dhe të veglave të tyre shqiptare që sundojnë në Kosovë.

Aktualisht është krijuar një situatë që pavarësisht nga lufta ideologjike, të cilën ne nuk e kemi shuar kurrë, në mes republikës sonë dhe Jugosllavisë, janë vendosur marrëdhënie normale tregtare dhe kulturore. Marrëdhëniet tregtare jugosllavët dëshirojnë t'i zhvillojnë dhe ne nga ana jonë i zhvillojmë ato në interesin e përbashkët. Për sa u përket marrëdhënieve kulturore që kanë një rëndësi të madhe, ne i zhvillojmë veçanërisht me popullsinë shqiptare të Kosovës, të Maqedonisë e të Malit të Zi gjë që revizionistëve titistë nuk u intereson. Sigurisht zhvillimin e këtyre marrëdhënieve, plotësisht ata nuk mund ta pengojnë, por qitin gjithfarë pengesash, gjejnë mënyra dhe marifete që masat e gjera punonjëse të popullsinë shqiptare të Kosovës të mos bien në kontakt me kulturën e zhvilluar, me artin, me muzikën e RPSSH-në. Megjithatë ata janë të detyruar të pranojnë diçka dhe ne s'kemi humbur asnjë rast për të dërguar në Kosovë, në Maqedoni e në Mal të Zi grupet tona teatrale, muzikale, ansamble popullore me valltarë etj. Përveç këtyre, me vetë kërkesën e autoriteteve shqiptare të Kosovës dhe me aprovimin e Beogradit që s'ka ç'bën, kemi disa vjet që dërgojmë vazhdimisht profesorë të Universitetit të Tiranës për të dhënë leksione në Universitetin e Prishtinës. Titistët janë të detyruar ta bëjnë këtë lëshim nga vetë ekzistenca e një Shqipërie socialiste të fortë dhe nga zgjimi e nga forcimi i ndjenjave të unitetit të shqiptarëve, i ndjenjave të tyre patriotike, politike dhe ideologjike të shqiptarizmit, në Kosovë dhe në të gjitha viset e tjera shqiptare në Jugosllavi. Janë këto ndjenja që i detyrojnë autoritetet titiste që këto lidhje kulturore dhe artistike me vendin tonë të mos i pengojnë plotësisht. Këto lidhje edhe pse nuk janë shumë të gjera, ushtrojnë një efekt të madh në popullsinë shqiptare atje.

Përveç këtyre, efekt të madh ushtrojnë radioja dhe televizioni ynë, që dëgjohen e shikohen me etje të madhe nga të gjithë ata shqiptarë, në qytete, bile edhe në fshatra që kanë aparate radioje e televizioni. Me gjithë mjetet moderne që përdorin jugosllavët, dhe ata përdorin mjete të shumta, për të penguar emisionet e televizionit dhe të radios sonë nuk ia arrijnë dot plotësisht qëllimit të tyre. Kjo është tash një nga luftërat kryesore që po bëjmë ne, luftë politike, luftë ideologjike, luftë kulturore për të mbajtur gjallë ndjenjat e patriotizmit dhe për të ndihmuar vëllezërit tanë shqiptarë në Jugosllavi që të zhvillohen në fushën e kulturës, të ruajnë ndjenjat e dashurisë së zjarrtë për atdheun.

Megjithatë nuk ka ardhur akoma koha që ne të kërkojmë bashkimin e tokave dhe të popullsisë shqiptare që jeton në tokat e veta në Jugosllavi me RPS të Shqipërisë. Në këto situata, po ta shtronim një gjë të tillë, do të bënim gabim. Në situata të tjera që mund të krijohen, si, për shëmbull, në rast se Federata Jugosllave do të prishet, ose në rast se sovjetikët do të sulmojnë Jugosllavinë, ose do të vendosin në mënyra të tjera influencën e tyre në Serbi, në Maqedoni e në Mal të Zi, ose në rast se imperializrmi amerikan dhe NATO-ja do të orvaten të futen në Jugosllavi, atëhere po, ne nuk mund të qëndrojmë duarlidhur. Në një rast të tillë do të jenë krijuar të atilla situata që shqiptarët, tokat e të cilëve padrejtësisht i janë shkëputur Shqipërisë dhe i janë dhënë Jugosllavisë, duke ndihmuar veten, do të përpiqen të gjejnë rrugën e bashkimit me atdheun e tyre. Atëherë ata do të kenë ndihmën e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, e cila nuk do të lejojë më që shqiptarët e Maqedonisë të bëhen preja e bullgaromëdhenjëve, që Kosova të mbetet e robëruar nën sundimin e serbomëdhenjëve dhe shqiptarët e Malit të Zi të mbeten shërbëtorë dhe rajatë e malazezëve.

Ne në pozitat aktuale të Ballkanit, e veçanërisht të Jugosllavisë, duhet të jemi shumë vigjilentë e të zgjuar dhe asnjëherë të mos kemi besim në asnjë buzëqeshje false të revizionistëve jugosllavë. Nuk duhet të kemi besim tek ata për arsye se vazhdimisht kanë dashur dhe duan shkatërrimin e RPS të Shqipërisë, duan dobësimin dhe likuidimin e entitetit të madh shqiptar në Jugosllavi. Ata në mënyrë të fshehtë por shumë herë edhe hapët, përpiqen që të përsëritet, në një shkallë akoma më të madhe, historia e Traktatit të Paqes së Shën Stefanit dhe e Kongresit të Berlinit. Por këtë herë do të jetë jo vetëm e vështirë, por e pamundur që ata të realizojnë planet e tyre të urryera për të coptuar Shqipërinë. Sot Shqipëria nuk është më ajo e kohëve të kaluara. Sot ata kanë përballë një shtet të forcuar ekonomikisht, politikisht ideologjikisht dhe ushtarakisht, pra një shtet të pathyeshëm e të pakapërcyeshëm. Përveç kësaj politika e drejtë e Partisë dhe e shtetit tone socialist ka krijuar një situate shumë të favorshme në masat e gjëra përparimtare të botës dhe Shqipëria e shqiptarët nuk gjenden më në ato pozita që u ndodhën në kohën e luftës turko-greke që çoi në Traktatin e Paqes së Shën Stefanit dhe në Kongresin e Berlinit. Situatat sot kanë ndryshuar dhe janë në favorin tonë, megjithëse ambicjet dhe qëllimet grabitqare dhe likuidatore të fqinjëve tanë dhe të fuqive të mëdha ndaj Shqipërisë nuk kanë ndryshuar. Kanë ndryshuar vetëm mënyrat dhe metodat e realizimit të komploteve të tyre, prandaj këto mënyra dhe këto metoda ne duhet vazhdimisht t'i përgjojmë, t'i njohim dhe në kohën e duhur të marrim masa që t'i demaskojmë dhe t'i shkatërrojmë deri në fund.

Ne duhet të parashikojmë se pas vdekjes së Titos, në Jugosllavi do të lindin e do të zhvillohen probleme kapitale. Përse? Sepse Jugosllavia është një burg popujsh. Klikat revizioniste jugosllave duan dhe do të përpigen ta ruajnë unitetin aktual të Federatës, por çështja do të shtrohet se në drejtimin e kujt do të jetë kjo Federatë, nën drejtimin e serbëve, apo të kroatëve.

Pas vdekjes së Titos, këto situata të brendëshme në Jugosllavi, do të shfaqen, por çfarë shfaqjesh, në ç'forma dhe me ç'intensitet do të jenë, për këtë duhet të jemi vigjilentë dhe jo vetëm për të ndjekur rrjedhën e tyre, por sidomos pasojat e tyre. Këto pasoja ne duhet t'i parashikojmë, pse tendencat e ndryshme rivale brenda Jugosllavisë, që të fitojnë mbi njëra-tjetrën do të mbështeten patjetër në forcat e jashtme si imperializmi amerikan dhe NATO-ja, ashtu dhe BS dhe organizata e Traktatit të Varshavës që veprojnë intensivisht që tani. Për të dyja palët Jugosllavia paraqet interes shumë të madh, strategjik dhe ekonomik, pse në këtë vend janë investuar kapitale të mëdha, qoftë nga ana e imperializmit amerikan dhe e kapitalizmit botëror perëndimor, qoftë nga ana e kapitalizmit rus. Kështu që secila nga këto grupe kapitalistësh do të kërkojë t'i ruajë dhe t'i forcojë pozitat që ka fituar në këtë vend.

Imperializmi rus në planet e tij grabitçare kurdoherë ka synuar të dalë në Mesdhe e në Adriatik. Mesdheu ka qënë ëndrra e Dostojevskit, i cili thoshte se Stambolli duhet të jetë i Rusisë, domethënë Dardanelet dhe Bosfori, Marmaraja, tërë Thesalia dhe Thrakia. Po ashtu perandoria serbe duhej të ishte ajo perandori e sllavëve të jugut që tok me Rusinë të pushtonin gjithë Ballkanin dhe t’u qëndronin përballë fuqive perëndimore. Edhe tani synimi i sovjetikëve është që të dalin në Ballkan. Por dalja e tyre në Ballkan ndesh në vështirësi, për arsye se NATO-ja, imperializmi amerikan dhe satelitët e tij duhet të nënshkruajnë vdekjen e tyre, në rast se lejojnë, në mënyrë paqësore ose me ndonjë sulm ushtarak, që Jugosllavia të futet nën suazën e perandorisë cariste, e perandorisë së re ruse. Në këto situata vendi ynë vihet në rrezik sulmi si nga njëra palë, ashtu edhe nga tjetra, dhe jo vetëm një herë veças nga njëra palë dhe pastaj nga tjetra, por edhe nga të dyja palët së bashku. Në qoftë se përpara katastrofës që mund të shkaktojë BS, duke pushtuar me sulm Jugosllavinë, imperializmi amerikan lidh duart, ne do të gjendemi përballë armikut imperialist rus, të cilin duhet ta përballojmë dhe do ta përballojmë me forcat tona të unifikuara edhe me ato të vëllezërve tanë shqiptarë që jetojnë në Kosovë, në Mal të Zi e në Maqedoni. Ne sigurisht do të kemi në këtë rast edhe ndihmën e asaj pjese të popujve luftëtarë jugosllavë që nuk do të pranojnë robërinë e rusëve, domethënë ndihmën e partizanëve jugosllavë. Në rast të një lufte në mes Rusisë brezhnjeviane dhe Jugosllavisë, me Titon ose pa Titon, unë mendoj se do të ketë me dhjetëra mijë jugosllavë që do të luftojnë. Kjo do të jetë një forcë që do të vihet në aleancë me ne për të rezistuar kundër pushtimit rusomadh. Në qoftë se BS do të futet në Jugosllavi me mënyra të tjera, domethënë duke ushtruar influencën e tij, nëpërmjet forcave të brendëshme, pra jo me anë të luftës, atëhere metarmofoza që do të ngjasë do të jetë më e ngadalëshme. Këtë metamorfozë në Jugosllavi ne duhet ta ndjekim pse do të ketë rreziqe të mëdha jo vetëm për pavarësinë dhe për sovranitetin e vendit tonë, por do të ketë pasoja të rënda edhe për vëllezërit tanë në Jugosllavi.

Zhvillimi dhe zgjimi politik dhe kultural i vëllezërve tanë që jetojnë në trojet e tyre në Jugosllavi, me gjithë arritjet e deritanishme është akoma prapa. Prandaj ne, shqiptarët e RPS të Shqipërisë, duhet të kemi durim me ta dhe të mos i gjykojmë ata me atë masë që gjykojmë mendimet, veprimet dhe sjelljet e njerëzve tanë në Shqipëri. Populli shqiptar që jeton në RPS të Shqipërisë është shumë përpara. Ai ka avancuar në çdo pikpamje. Populli shqiptar luftoi e derdhi gjak për lirinë që gëzon sot, derdhi djersën për jetën e lumtur që gëzon sot, kurse vëllezërit tanë të Kosovës është e vërtetë se kanë luftuar dhe vazhdojnë të luftojnë, por mbi ta ekziston kërbaçi shovinist sllav. Burgjet, qoftë në Kosovë, qoftë në Serbi janë plot me shqiptarë, kundër të cilëve, sipas lajmeve të gazetave të huaja, përdoren torturat. Është për këto arsye që në këto burgje ka revolta. Por revolta më e madhe ekziston në gjirin e popullit kosovar dhe të shqiptarëve në Mal të Zi ose në Maqedoni. Rinia e sotme e kësaj popullsie shqiptare në këto vise e ka të theksuar ndjenjën e demokracisë së vërtetë, që do të thotë urrejtje kundër pseudodemokracisë shoviniste serbomadhe. Studentët me kombësi shqiptare në Universitetin e Prishtinës dhe në përgjithësi gjithë rinia dhe nxënësit, kudo ku janë në Jugosllavi, qofshin në punë, ushqejnë dashuri të zjarrtë për RPS të Shqipërisë, e manifestojnë këtë dashuri dhe rezistojnë kundër masave shtypëse të autoriteteve serbe dhe të shërbëtorëve të tyre shqiptarë në Kosovë, në Maqedoni dhe në Mal të Zi.

Natyrisht ne duhet të kuptojmë se një rol të rëndësishëm do të luajë këtu brezi i ri i shqiptarëve në Kosovë, në Maqedoni dhe në Mal të Zi. Por edhe brezi i vjetër duhet të bëjë atje përpjekje të mëdha që bijtë dhe bijat e tij t'i mësojë që të ecin në rrugën e shqiptarisë, në rrugën e nderit, t'i largojë nga veset e këqia, nga jeta e shthurur dhe amorale, t'i edukojë ata që të duan, në rradhë të parë, atdheun, unitetin e kombit shqiptar. Me këtë punë brezi i vjetër ta nxitë brezin e ri që të mësojë në shkolla, qofshin këto të hapura edhe nga Jugosllavia, por që me ndjenjën e vet të patriotizmit të dijë të spastrojë nga mësimet, sidomos nga politika agresive dhe shfarosëse e shqiptarëve të Jugosllavisë që zbaton klika e Beogradit, tendencat antishqiptare, të dijë të ndajë grurin nga egjri, të ndajë të mirën nga e liga, ta shkelmojë të ligën dhe të pajiset me virtytet e mira të kombit tonë.

Në këtë edukatë dhe në këtë ndihmë të madhe që ne duhet t’u japim vëllezërve dhe motrave tona shqiptare në Jugosllavi, të kemi parasysh se duhet të jemi të durueshëm, t'i shohim çështjet ashtu siç janë, të vështira, për vëllezërit dhe motrat tona të matanë kufirit, por të vështira dhe të zorshme edhe për anën tonë, pse ekziston një kufi, ekzistojnë tela me gjemba që e pengojnë seriozisht frymën e shëndoshë që fryn nga RPS e Shqipërisë drejt Kosovës, drejt Dibrës e viseve të tjera shqiptare në Maqedoni, drejt Plavës e Gucisë etj. Prandaj duhen gjetur mënyrat, format , mjetet dhe të kihet shumë durim. Me durim dua të them këtë që politika jonë të mos jetë një politikë e nxituar, duke menduar se ajo çka dëshirojmë ne, të cilën e dëshirojnë edhe shqiptarët e Kosovës, të Maqedonisë e të Malit të Zi, mund të realizohet në një kohë të shkurtër. Jo, kjo nuk mund të realizohet kaq shpejt. Ne duhet të ndjekim, sidomos për këtë çështje, një rrugë të tillë që vetë kosovarët, vetë dibranët, gostivarasit, tetovarët e të tjerë, vetë shqiptarët në Mal të Zi ta ndiejnë nevojën e një edukimi të tillë patriotik dhe të gjejnë mjetet, mënyrat dhe format se si ta mbajnë gjallë dhe ta kalitin këtë sa më drejt. Ata vetë, duke u bazuar në atë pseudokushtetutë jugosllave që edhe ligjet i shkel, kur vjen çështja për të drejtat e shqiptarëve, duhet të përpiqen që të gjejnë mënyrat e drejtpërdrejta ose të tërthorta për të fituar hap pas hapi atë ndërgjegje të lartë që, kur ta dojë nevoja dhe kur ta sjellë koha e situata, t'i shërbejë çështjes së përbashkët të Shqipërisë sonë të shtrenjtë.

Në popull ka një fjalë të urtë që thotë: "Ndihmo më parë veten, që të të ndihmojë zoti" që është kundër shprehjes: "Ndihmomë, o zot!" Këtë shprehje e këtë thirrje pesimiste e ka lëshuar një peron që natyrisht nuk e kishte të qartë nga ana filozofike çështjen e forcës së vetvetes dhe në një moment mjerimi. Por, shoku që kishte afër, që pa dyshim do të ketë qenë njeri përparimtar, iu përgjigj zjarr për zjarr, atë që thashë: "Ndihmo më parë vetveten, pastaj të të ndihmojë zoti". Prandaj edhe kosovarët dhe gjithë shqiptarët në Jugosllavi kështu duhet ta kuptojnë këtë çështje. Shqipëria, Republika jonë Popullore Socialiste, është ndihmësja kryesore e tyre. Kjo ndihmë nuk u ka munguar dhe nuk do t’u mungojë kurrë vëllezërve dhe motrave shqiptare në Jugosllavi, por, në radhë të parë, ata, vetë me forcat e tyre, duhet të ngrenë lart ndërgjegjen, të ngrihen politikisht dhe ideologjikisht për momentet oportune që do të sjellë rrjedha e historisë.

Prandaj duhet të përgatitemi për këto situata, të përgatiterni ne, kosovarët, dibranët, gostivarasit, tetovarët e të tjerë dhe vëllezërit e motrat tona në Mal të Zi. Kaloi ajo kohë që Fuqitë e Mëdha dhe serbomëdhenjtë, malazeztë, ustashët e revizionistët sovjetikë, grekët e megalisë dhe italianët mund të luanin me fatet e popullit tonë, mund të preknin si të donin dhe të ndanin në mes tyre tokat e Shqipërisë. Jo, ajo kohë nuk do të vijë kurrë më. Kohë të tjera më të bukura do të vijnë për RPS të Shqipërisë, por kohë të bukura do të vijnë edhe për vëllezërit tanë që jetojnë në tokat e tyre, në mjerim dhe në skllavëri prej qindra vjetësh që nga koha e perandorisë Osmane, derisa iu dhanë mbretërisë së Karagjorgjeviçëve dhe që vuajnë edhe sot nën shtypjen e renegatëve titistë jashtë kufijve të cunguar të Shqipërisë. Ne vetë me forcat tona, do ta ndërtojmë këtë unitet të kombit shqiptar. Këtë detyrë të shënjtë na i kanë lënë amanet ta plotësojmë të parët tanë. Në mos arriftë dot brezi ynë që ta plotësojë atë, duhet të përgatitim fushën që djemtë dhe vajzat tona ta kryejnë këtë detyrë ndaj mëmës sonë të dashur Shqipëri.

13 qershor 1978